Σαν σήμερα (18/12) στις 18 Δεκεμβρίου του 1803 «αποτυπώνεται» ανεξίτηλες στην ιστορία ένας θρύλος με πυρήνα ένα ιστορικό γεγονός όμως. Ο περίφημος «Χορός του Ζαλόγγου» από μια μάδα Σουλιωτισσών και Σουλιωτών.
Χορός του Ζαλόγγου: Η αυτοθυσία τους για την Ελλάδα και την πατρίδα άγγιξε τα όρια του μύθου και ξεπέρασε τα όρια της ελληνικής επικράτειας. Έτσι αποτέλεσε παράδειγμα ελευθερίας και ανυποταγής, αλλά και αγάπης προς μια χώρα για τους υπόλοιπους λαούς.
Ποια ήταν η τόσο σημαντική πράξη αυτής της ομάδας ανθρώπων; Με τον αριθμό να ποικίλλει (από 22 έως 57), προκειμένου να μη συλληφθούν ζωντανοί από τους Τουρκαλβανούς που τις πολιορκούσαν στο Ζάλογγο, έστησαν στήνουν κυκλικό χορό και στη συνέχεια έπεσαν στον γκρεμό με τα παιδιά τους.
Η περίπτωση του Ζαλόγγου γρήγορα έγινε γνωστή όχι μόνο τον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο αλλά και στην Ευρώπη, κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, προκαλώντας ιδιαίτερη συγκίνηση και θαυμασμό.
Συγκεκριμένα όπως αναφέρει η ιστορσελίδα sansimera.gr «…προς τα τα τέλη του 1803 ο Αλή Πασάς θέλησε να τελειώσει μία και καλή με τους Σουλιώτες, τους ανυπότακτους ορεσίβιους Θεσπρωτούς, που τόσα προβλήματα δημιουργούσαν στο Σουλτάνο και στη δική του εξουσία στην Ήπειρο. Τους πολιόρκησε στενά και τους εξανάγκασε να συνθηκολογήσουν στις 12 Δεκεμβρίου 1803. Ο βασικός όρος της συμφωνίας, που δεν τηρήθηκε, ήταν να εκκενώσουν τα χωριά τους συν γυναιξί και τέκνοις. Στις 16 Δεκεμβρίου οι Σουλιώτες χωρίστηκαν σε τρεις φάλαγγες και άφησαν πίσω τους την πατρογονική γη.
Δύο ημέρες αργότερα (στις 18 Δεκεμβρίου), η τρίτη φάλαγγα, που κατευθυνόταν νότια, δέχθηκε επίθεση στο Ζάλογγο από πολυάριθμο σώμα Τουρκαλβανών με αρχηγούς τους Μπεκίρ Τζογαδούρο, Άγο Μουχουρδάρη και Μέτζο Μπόνο. Κατά τη διάρκεια της σφοδρής σύγκρουσης που ακολούθησε, μία ομάδα Σουλιωτών εγκλωβίστηκε από τον εχθρό. Ανάμεσά τους και περίπου 60 γυναίκες, πολλές από αυτές σε κατάσταση εγκυμοσύνης. Προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των διωκτών τους, έριξαν τα παιδιά τους από την απόκρημνη κορυφή του Ζαλόγγου και στη συνέχεια, πιασμένες χέρι – χέρι, έπεσαν και ίδιες χορεύοντας. Το Ζάλογγο με τα χρόνια μεταβλήθηκε σε σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας».
Κατά άλλες μαρτυρίες εκείνοι που πήδηξαν ήταν 22 γυναίκες και 6 άνδρες,πέφτοντας μαζί με τα παιδιά τους, από το ψηλότερο σημείο του βουνού σε ένα βάραθρο.
Ιστορικά το γεγονός δεν είχε βεβαιωθεί επισήμως και έτσι κάποιοι έκαναν λόγο για συμβάν μεταξύ μύθου και πραγματικότητας. Όμως η μαρτυρία για τον Χορό του Ζαλόγγου από τον αξιωματικό του Αλή πασά (ονόματι Σουλεϊμάν αγά), αυτόπτη μάρτυρα του περιστατικού, ήταν ξεκάθαρη.
Το αφηγήθηκε στον εξισλαμισμένο Γάλλο μισθοφόρο Ιμπραήμ Μανσούρ Εφέντι, ο οποίος τη συμπεριέλαβε σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1828 με τις αναμνήσεις του από την Αυλή του Αλή Πασά. Και είναι άκρως σημαντική καθώς ο Σουλεϊμάν Αγάς δεν είχε κανέναν λόγο να παραδεχθεί κάτι τόσο ηρωϊκό υπέρ των εχθρών Ελλήνων.
Σύμφωνα μάλιστα με την μαρτυρία αυτή, οι γυναίκες «…πιάστηκαν από τα χέρια κι άρχισαν ένα χορό, που τα βήματά του τα κινούσε ένας ασυνήθιστος ηρωισμός και οι αγωνία τού θανάτου τόνιζε το ρυθμό του… Στο τέλος των επωδών, οι γυναίκες βγάζουν μία διαπεραστική και μακρόσυρτη κραυγή, που ο αντίλαλός της σβήνει στο βάθος ενός τρομακτικού γκρεμού, όπου ρίχνονται μαζί με όλα τα παιδιά τους».
